ج) گردآورى میشنا
با گسترش فعالیت علمى حوزه‏هاى یهود در جلیل و ظهور عالمان بزرگ و برجسته‏اى نظیر «ربى مایر» 269 و «ربى یهودا هناسى‏» 270 ، مدارس علمیه یهودى رونق یافت و در طى چند قرن، شش نسل از ربى‏ها در همین حوزه‏ها و مدارس علوم دینى، به شرح، تفسیر و تاویل تورات پرداختند. اینان که در زبان عبرى به تناییم 271 (آموزگاران شریعت) شهرت داشتند، حجم وسیعى از شرح و تفسیرهاى گوناگون که هنوز به‏صورت شفاهى بود، فراهم آوردند. بعدها با تلاش «یهودا هناسى‏» حاصل تلاش این عالمان در مجموعه‏اى شامل تمامى شریعت‏شفاهى و بعضى از نظرات شخصى خود او، با نام «میشنا» 272 یا «میشناى کبیر یهودا هناسى‏» ظهور کرد. میشنا از ریشه عبرى «شانو» 273 به معناى «تکرار کردن‏» است و به تعلیمات شفاهى یعنى آنچه به وسیله تکرار کردن مى‏توان فرا گرفت، اشاره مى‏کند. این اسم در مقابل «میقرا» 274 که به معناى قرائت متن کتاب مقدس (شریعت مکتوب) است، آورده مى‏شود و از این‏رو، میشنا بر تمامى احکام شرعى «تورات منقول یا شفاهى‏» 275 که توسط فقیهان یهود طى قرنها از «اسفار خمسه‏» 276 یا «تورات مکتوب‏» 277 استخراج شده‏اند، اطلاق مى‏شود. 278 زبانى که میشنا به آن زبان نوشته شده است «شکلى از زبان عبرى بومى است که با زبان عبرى کتاب مقدس [عهد عتیق] فرق دارد. صفت مشخص میشنا موجز بودن جملات و فقدان پیرایه‏هاى ادبى در آن است‏». 279
فهرست مطالب میشنا
میشنا در شش بخش، یا به زبان عبرى شش «سدر» 280 و به ترتیب ذیل تدوین شده است: 1. زراعیم 281 (بذرها) در یازده رساله: در این بخش، از مسایل مربوط به کشاورزى، غذاها، سرزمین فلسطین و مسایل متفرقه دیگر سخن به میان آمده است. 2. موعد 282 (عیدها) در دوازده رساله: درباره روز سبت 283 (شنبه) و مناسبتها و اعیاد سال. 3. ناشیم 284 (زنان) در هفت رساله: درباره مسایل و احکام مربوط به ازدواج، طلاق، نذر و قسم. 4. نزاقین 285 (خسارت ها) در ده رساله: درباره حقوق مدنى و کیفرى، ساختار قضایى و دادگاههاى حقوقى و کیفرى و آیین دادرسى. 5. قداشیم 286 (مقدسات) در یازده رساله: درباره معبد و مراسم عبادى تقدیم قربانى. 6. طهاروث 287 (طهارت) در دوازده رساله: درباره احکام طهارت و نجاست‏شرعى.